Home Lezingen Excursies Discussiegroepen Genootschap Historie Lidmaatschap Bestuur Statuten Contact Downloads
kop-afbeelding
Koninklijk Genootschap Physica
Natuur- en Letterkundig genootschap

"Nemo Solus Satis Sapit"
opgericht te Alkmaar in 1782

Historie

Oude instrumenten van het Genootschap


Al heel vroeg na de oprichting van het genootschap beschikte men over een instrumentarium dat bij de toenmalige wekelijkse bijeenkomsten werd gebruikt. Anderhalve eeuw later was de situatie echter heel anders en in 1938 besloot men het instrumentarium (voor een deel?) aan het gymnasium te Alkmaar te schenken. In 1987 kwam dat weer terug in de herinnering van het toenmalige bestuur en werd er geïnventariseerd wat er bij het Murmellius Gymnasium nog te vinden was. In de jaren hierna werd flink gezocht naar een document waaruit kon blijken dat het instrumentarium inderdaad geschonken was, maar zonder resultaat. In 1988 kreeg het bestuur het idee op om de gehele verzameling instrumenten in bruikleen te geven aan het stedelijk museum, waar het gymnasium graag aan wilde meewerken. Maar dat kon niet eerder dan na de verbouwing van het museum. In de jaren hierna werden de instrumenten overgebracht naar een kantoorkast in het Archeologisch Centrum 'C.W. Bruinvis', alwaar ze te bezichtigen waren. Daarbij werden de instrumenten afgestoft en waar nodig gerestaureerd. In 2000 kwam het overleg met het Stedelijk Museum Alkmaar weer op gang. Op 27 oktober van dat jaar was het zover en werden de instrumenten in een vitrinekast in het museum geplaatst. Voor zover bekend zijn ten tijde van deze gebeurtenissen onderstaande foto's gemaakt.
In 2022 gaf het museum aan de instrumenten niet langer te kunnen tentoonstellen omdat het karakter van het Stedelijk Museum Alkmaar veranderd was in een richting waarin dit niet meer paste. Op initiatief van het museum werd er contact gelegd met het museum BoerHaave te Leiden. overdracht1 Die gaven na een bezichtiging aan de instrumenten graag over te willen overnemen. Niet zozeer vanwege de instrumenten zelf, want daarvan hadden ze al het nodige in hun bezit. Maar vooral omdat het een collectie was van een oud en eerbiedwaardig genootschap. överdracht2" Het bestuur was van mening dat het zonde is als de instrumenten voortdurend in depot liggen in het museum te Alkmaar en vond daarom een overdracht aan het museum Boerhaave te prefereren. Daar kunnen de instrumenten wellicht wel tentoongesteld worden. Op 10 februari 2023 vond in Leiden een kleine bijeenkomst plaats, waarin de schenkingsacte werd getekend. De instrumenten zijn nu in het bezit van het museum Boerhaave.

Hieronder treft u een foto-overzicht van deze instrumenten aan. Door op een afbeelding te klikken kunt u een grotere afbeelding zien.


Tesla toestel
Door middel van inductie wordt een hoge wisselspanning opgewekt. Door de geringe stroomsterkte en de hoge frequentie is de stroom relatief ongevaarlijk. De spanning wordt via een glazen buisje in aanraking gebracht met de huid waar de stroom overslaat in een tintelende vonkenregen. Vooral de rood/paarse ontladingen (vandaar de naam: violet ray) zorgen voor het optische effect. Dit toestel zou een heilzame medische werking hebben.
Holle spiegel
Eeen holle spiegel kaatst een evenwijsige lichtbundel terug als een convergerende lichtbundel. Van een voorwerp dat dichterbij staat dan de brandpuntsafstand ontstaat een rechtopstaand, vergroot, virteel beeld.
Radiometer
Een radiometer bestaat uit een enigszins vacuüm gezogen glazen bol met een schoepenrad met zwarte en glimmende zijden. Door er licht uit een lamp op te laten vallen draait het schoepenrad.
Radiometer
Zie hierboven.
Thermozuil
Een thermozuil produceert een electrische spanning als gevolg van een temperatuurverschil.
Telefoontoestellen van Siemens en Halske
Siemens werd op 12 oktober 1847 opgericht door Werner von Siemens en Johann Georg Halske als de Telegraphen-Bauanstalt von Siemens & Halske. De foto toont een zeer vroeg telefoontoestel.
Visoogspiegel
Een visoogspiegel is in essentie een bolle spiegel. Het beel is verkleind rechtopstaand en virtueel.
Zuil van Zamboni
De zuil van Zamboni is een variant op de elektrische batterij zoals deze door Volta is uitgevonden.
Wrijvingselektriseermachine van Winter
Een elektriseermachine is een apparaat waarin statische elektriciteit wordt opgewekt door middel van wrijving of influentie. Bij het winter type worden leren 'kussentjes' tegen een glazen schijf gewreven, die zodoende geladen wordt. Metalen 'kammen' transporteren de 'lading' naar een geisoleerde conductor. Deze elektriceermachines werken door middel van handbediening.
+/  ×