Prof. dr. ir. D. (David) Lentink

Hoogleraar Biomimetica

over:

"Hoe vogels vliegen"

Prof. Lentink en zijn team richten zich op het begrijpen van elk aspect van vogelvlucht om vliegende robots te verbeteren. Dit omdat vogels verder, langer en betrouwbaarder vliegen in complexe visuele en windomgevingen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een multidisciplinaire lens die biomechanica, sensomotorische controle en evolutionaire biologie integreert met lucht- en ruimtevaarttechniek, robotica en aerodynamica om zo ons systeembegrip van vogelvluchten te vergroten. De experimentele benaderingen variëren van het vliegen van vogels in speciaal ontworpen vliegarena's, het scannen van hun 3D-vorm met hoge snelheid en het ontrafelen van hun musculoskeletale controlestrategieën tot het maken van innovatieve directe aerodynamische krachtmetingen tijdens de vlucht. Prof. Lentink zal in zijn lezing laten zien hoe dit -en andere lopende onderzoeken in zijn lab- de inspiratie vormt voor het ontwerp van nieuwe biohybride “soft morphing luchtrobots” die in zijn laboratorium rondvliegen.

David Lentink heeft een BS en MS in Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek (Aerodynamica, Technische Universiteit Delft) en een PhD in Experimentele Zoölogie cum laude (Wageningen Universiteit). Tijdens zijn doctoraat bezocht hij gedurende 9 maanden de afdeling Bio-ingenieurswetenschappen van het California Institute of Technology om de vlucht van insecten te bestuderen. Zijn postdoctorale opleiding aan Harvard was gericht op het bestuderen van vogelvlucht. Voordat hij naar Groningen verhuisde, leidde hij zijn onderzoekslaboratorium voor vogelwindtunnels op Stanford. Publicaties variëren van technische tijdschriften tot coverpublicaties in Nature en Science. Hij is alumnus van de Jonge Akademie van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, ontvanger van de Nederlandse Academische Jaarprijs en NSF CARRIÈREPRIJS, hij werd in 2013 erkend als een van de 40 wetenschappers onder de 40 door het World Economic Forum, door de National Academy of Engineering als Gilbreth Lecturer, en hij is de inaugurele winnaar van de Steven Vogel Young Investigator Award.

Prof. dr. J.H. (Joke) Meijer

Professor Neurofysiologie aan het Leids Universitair Medisch Centrum

over:

"De biologische klok."

Vanaf het begin van de evolutie is het leven blootgesteld geweest aan de afwisseling van dag en nacht. Organismen die vroeg in de evolutie ontstonden, zoals eencellige algen, hebben een intern mechanisme ontwikkeld om beter om te kunnen gaan met de voorspelbare veranderingen in de omgeving. Met een interne ‘biologische klok’ konden deze algen anticiperen op de opkomst van de zon, en naar diepere zeelagen afdalen nog voordat de schadelijke uv-stralen het wateroppervlak bereikten. Hiermee heeft de biologische klok een groot voordeel opgeleverd voor de overlevingskansen, niet alleen van algen maar ook van alle planten en dieren die in de loop van de evolutie ontstaan zijn. Sommige diersoorten hebben zich vooral aangepast aan de nacht (nachtdieren), zoals vleermuizen en kleine zoogdieren. Anderen zijn vooral overdag actief zijn, zoals de mens. Onze biologische klok ligt diep in onze hersenen en is in staat is om onze gehele hersenen, en daarmee ons hele lichaam, ritmisch actief te maken. Hierdoor zijn wij overdag veel beter in staat om taken uit te voeren dan in de nacht, terwijl onze slaap in de nacht beter en dieper is dan overdag. Door de afwisseling van licht tijdens de dag, en donker tijdens de nacht, blijft de biologische klok in de pas lopen met de dagen en nachten in de buitenwereld (synchronisatie). Bovendien is de klok in staat om de seizoenen te herkennen, zodat dieren zich op het juiste moment van het jaar voorplanten. In de afgelopen 50 jaar is er een exponentiele toename in het gebruik van kunstverlichting. Deze lijkt onschuldig maar is het niet. Kunstmatige verlichting tijdens de nacht doorbreekt, na ongeveer 3,5 miljard jaar evolutie, het natuurlijke ritme in licht en donker waar al het leven op aarde afhankelijk van is.

Een verstoring van de biologische klok heeft nadelige gevolgen voor onze lichamelijke en mentale gezondheid. Ziekten zoals hart en vaatziekten, kanker, diabetes en depressiviteit kunnen hiervan het gevolg zijn. Een van die verstorende bronnen is de grote hoeveelheid licht die in de nacht geproduceerd wordt. Dit wordt tegenwoordig simpelweg aangeduid als ‘lichtvervuiling’. De verstorende effecten raken niet alleen de mens, maar ook veel diersoorten en planten, en daarmee de fragiele ecosystemen die in de loop van de evolutie ontstaan zijn. In mijn lezing zal ik verder ingaan op al deze zaken.

Joke Meijer studied neurosciences at Leiden University, and finished her PhD in 1985 on the Neurophysiology of the mammalian circadian pacemaker. She is currently head of the neurophysiology group of the Leiden University Medical Center, and she conduct biomedical and neuroscientific studies on the central mammalian clock. This clock is located at the base of the brain in the suprachiasmatic nuclei. She is appointed as a fellow of the Royal Academy of Sciences and have obtained a full Professorship in 2007. She is also appointed as a visiting professor at Oxford University and ‘Member at Large’ of the Society for Research on Biological Rhythms. Her work is characterized by a multidisciplinary approach, combining electrophysiological recordings with modern imaging techniques. Over the past ten years, She has gained interest in theoretical aspects of the circadian system and complexity, and she is collaborating with theoretical physicists. She is a member of the Dutch Royal Society of Sciences, and of the board of NWO (Dutch Organization for Scientific Research) that has successfully launched a new program on Complexity.

Prof. dr. M.J. (Mark) Post

Professor of Sustainable Industrial Tissue Engineering

over:

"Medische technologie om duurzaam vlees te maken."

Sinds de start van de wetenschappelijke ontwikkeling van kweekvlees in 2005 zijn grote stappen gezet om deze medische technologie om te zetten in een voedselproductieproces. Terwijl sommige ontwikkelingen gebaseerd blijven op resultaten en concepten die zijn afgeleid van het veel grotere en beter gefinancierde onderzoek naar regeneratieve geneeskunde, dwingen extra uitdagingen de kweekvlees bedrijven en wetenschappers om uiteenlopende routes te volgen. De onvoorstelbare schaal van cel-/weefselproductie en de behoefte aan goedkope productie zijn uitdagingen van technische en logistieke aard. Niet alleen rigoureuze optimalisatie van bestaande processen, maar ook nieuwe wetenschappelijke ontwikkeling is nodig om deze uitdagingen te overwinnen, bijvoorbeeld het vertragen van veroudering van volwassen stamcellen tijdens kweek. Biomaterialen en coatings spelen een grote rol in deze innovatie, net als productie. Om de productiekosten te verlagen, zullen grondstoffen die traditioneel van farmaceutische kwaliteit zijn, worden vervangen voor analoga van voedingskwaliteit en waarschijnlijk ruwere hydrolysaten. Consument gerelateerde uitdagingen van meer ethische aard zijn ook verschillend tussen medische en voedseltoepassingen. De behoefte aan cel- en weefselcultuur zonder dierlijke componenten, weglaten van antibiotica en, voor sommige consumenten, genetische modificatie, beperken de oplossingsruimte die beschikbaar is voor ontwikkelaars van kweekvlees en voor benodigde materialen. Tegelijkertijd zijn consumenten steeds meer bereid om vlees alternatieven te accepteren, waardoor het veld een aanzienlijke duw in de rug krijgt. Gezien het enorme potentieel voor verbetering en uitbreiding van toegepaste tissue engineering voor voedsel, zal dit een spannende wetenschappelijke onderneming zijn voor de komende 30 jaar, terwijl de eerste producten in de komende jaren op de markt zullen komen.

Mark Post is an MD, PhD and professor of Sustainable Industrial Tissue Engineering at Maastricht University. His main research includes engineering of tissues for medical applications and consumer products, which has led to the development of cultured beef from bovine skeletal muscle stem cells. In August 2013, he presented the world’s first hamburger from cultured beef. He is CSO and co-founder of two companies, MosaMeat and Qorium that will commercialize cultured meat and cultured leather.

Prof. dr. R.S.W. (Roderik) van de Wal

hoogleraar ‘Sea level change and coastal impacts’

over:

"Veranderingen van het zeeniveau in de contekst van het IPCC" .

Zeespiegelstijging (ZSS) is een belangrijke variabele binnen het klimaatsysteem omdat 90% van de energie van het versterkte broeikaseffect wordt opgeslagen in de oceaan, en het resterende deel ervoor zorgt dat de atmosfeer opwarmt, wat samen leidt tot massaal verlies van ijsmassa's. De natuurkundige processen die aan deze veranderingen ten grondslag liggen, worden slecht begrepen door de betrokken lange termijnschalen, de grote ruimtelijke schalen, het gebrek aan veldgegevens en de materiaaleigenschappen die nauwelijks beperkt worden. Tegelijkertijd is de samenleving afhankelijk van de zeespiegel. Daarom ondersteunen ZSS-resultaten op basis van klimaatmodellen vandaag de dag beleidsanalyses, risicobeoordelingen en plannen voor aanpassingen, ondanks hun grote onzekerheden. Het centrale gedeelte van de ZSS-verdeling wordt geschat door op processen gebaseerde modellen. Risicomijdende beleidsmakers hebben echter vaak informatie nodig over mogelijke toekomstige omstandigheden die in de vleugels van de ZSS-verdeling liggen. Die worden slecht beschreven door de bestaande modellen, waardoor een verhitte discussie in de gemeenschap ontstaat. Om deze reden is het van cruciaal belang om ijskapmodellen te verbeteren, waarvoor kennis van de dynamiek van de atmosfeer, de oceaan en het ijs vereist is. Hier gaan we dieper in op de allesbepalende natuurkundige processen die momenteel op dit gebied worden bestudeerd.

Roderik van der Wal promoveerde in 1992 aan de Universiteit Utrecht en zette zijn carrière voort in Utrecht als postdoc, UD en sinds 2006 als UHD. Bij het Instituut voor Marien en Atmosferisch onderzoek Utrecht (IMAU) van de UU bouwde hij zijn eigen onderzoeksgroep op. Zijn onderzoek richt zich op twee hoofdonderwerpen: klimaatdynamica (paleoklimaatmodellering, klimaatgevoeligheid, interpretatie van ijskernen en zeespiegelvariaties en -patronen) en veranderingen in de cryosfeer (ijsdynamica van Groenland en Antarctica en gletsjermodellering).

Prof. dr. H. (Henk) te Velde

hoogleraar Nederlandse geschiedenis te Leiden

over:

"Welsprekendheid in Oorlogstijd" .

Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne weten we weer hoe belangrijk in oorlogstijd de rol van retorische gaven en bemoediging en inspiratie door speeches is. Volodymyr Zelensky is een van de belangrijkste wapens van het land en is daarmee een van bekendste mensen ter wereld geworden. Nederland heeft ook zo’n situatie meegemaakt, in de Tweede Wereldoorlog. Meer dan misschien enige andere periode in de Nederlandse geschiedenis is de oorlog óók vanwege redevoeringen in herinnering gebleven. Terwijl het land bezet was, sprak koningin Wilhelmina Nederland vanuit Londen via de radio toe. Wilhelmina’s reputatie berust op haar rol in de oorlog en die rol was weer gebaseerd op haar redes voor radio Oranje. Enige jaren geleden werd de protestrede tegen het ontslag van een Joodse collega door de Leidse hoogleraar Cleveringa uit november 1940 gekozen als beste speech uit de Nederlandse geschiedenis. Beroemd zijn ook de woorden die premier Gerbrandy op 4 september 1944 uitsprak over radio Oranje waarmee hij Dolle Dinsdag ontketende. In mijn verhaal zal ik op deze en dergelijke redes ingaan – waarvan deels ook radio-opnames bewaard zijn gebleven – en de vraag proberen te beantwoorden waarom welsprekendheid in oorlogstijd zo’n betekenis heeft en zo succesvol is. Wat is er eigen en bijzonder aan dergelijke welsprekendheid?

Henk te Velde is hoogleraar Nederlandse geschiedenis in Leiden, voorzitter van het Koninklijk Nederlands Historisch Genootschap, lid van de KNAW en voorzitter van de internationale Association for Political History. Hij studeerde geschiedenis en werkte in Groningen voor hij in 2005 naar Leiden kwam. Hij heeft boeken geschreven over onder meer Nederlands nationalisme, politiek leiderschap en politieke tradities en een internationaal vergelijkende studie naar parlementaire welsprekendheid in de negentiende eeuw. Momenteel werkt hij aan een geschiedenis van politieke welsprekendheid in Nederland vanaf omstreeks 1800 tot nu.

Prof. dr. ir. L.M.K. (Lieven) Vandersypen

hoogleraar TU Delft

over:

"Kwantum computers: van fascinatie naar technologie" .

Kwantum computers spreken al meer dan 20 jaar tot de verbeelding. Tot voor enkele jaren leek het vooral een buitengewoon interessant wetenschappelijk onderzoeksgebied. In de laatste paar jaren zijn we in een nieuwe fase beland, omdat het geloof is gegroeid dat het echt mogelijk zal zijn om een grootschalige kwantum computer te bouwen. Mogelijke toepassingsgebieden variëren van energie en gezondheid tot veiligheid. Tijdens deze lezing zullen de basisconcepten van de kwantum computer worden geïntroduceerd. Tevens zal aangegeven worden hoe ver we inmiddels zijn gekomen en voor welke grote uitdagingen we nu staan.

Lieven Vandersypen (Leuven, 1972) is gepromoveerd aan de Stanford Universiteit en is sinds 2007 Antonie van Leeuwenhoek hoogleraar aan de TU Delft Hij was medeoprichter van QuTech en is er sinds 2020 Wetenschappelijk Directeur. Hij is een expert in de experimentele realisatie van kwantum computers gebaseerd op de spin van elektronen en atoomkernen. Voor zijn onderzoek naar kwantum computers ontving hij, naast diverse internationale prijzen, in 2021 de Spinoza prijs.

Prof. dr. J. (Judi) Mesman

hoogleraar maatschappelijke vraagstukken rond jeugd

over:

"De ontwikkeling en socialisatie van racistische vooroordelen bij kinderen" .

Hebben kinderen al racistische vooroordelen over andere etnische groepen of zijn ze ‘kleurenblind’? Is een ‘kleurenblinde’ aanpak in de opvoeding een recept voor het tegengaan van racisme of is een kleurbewuste benadering effectiever? Hoewel het onderzoek naar deze vragen in Nederland nog in de kinderschoenen staat, bieden de nieuwste wetenschappelijke studies belangrijke inzichten die in deze bijdrage zullen worden besproken.

Judi Mesman is sinds 2009 hoogleraar aan de Universiteit Leiden op het gebied van maatschappelijke vraagstukken rond jeugd. Haar centrale onderzoeksthema is diversiteit en inclusie in opvoeding, onderwijs en hulpverleningspraktijk. Ze is sinds 2016 lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. In 2021 won ze de Stevinpremie voor haar onderzoeksprogramma en de maatschappelijke toepassingen daarvan. In datzelfde jaar verscheen haar boek Opgroeien in kleur over opvoeden in een multiculturele samenleving.